Najstarsze znane życzenia świąteczne pochodzą… z Górnego Śląska!

Zaskoczenie? Szok? Bez wątpienia! Mało tego! Nasz region kryje w sobie wiele tajemnic, a głos wielu Ślązaków rozlega się po całym globie

Pierwszym z brzegu przykładem może być Mikołaj Henryk Górecki z Czernicy, którego pieśni słuchał ostatnio cały świat, kiedy ponownie otwierano katedrę Notre Dame w Paryżu. Głos innego cichego Ślązaka, którego przodkowie są związani z okolicami Rybnika, słyszymy od kilkuset lat, kiedy składamy sobie świąteczne życzenia lub przystępujemy do Komunii Świętej.

Na wielu świątecznych kartkach w czasie Bożego Narodzenia pojawia się okolicznościowa fraza:

Wierzysz, że Bóg zrodził się w betlejemskim żłobie, lecz biada ci, jeżeli nie zrodził się w tobie.

Aforyzm ten przypisuje się Adamowi Mickiewiczowi i znajduje się w Zdaniach i uwagach, zbiorze 163 krótkich utworów pisanych, a właściwie tłumaczonych, w latach trzydziestych XIX wieku – ten tomik poezji wydano dopiero po śmierci wieszcza w roku 1869. Kiedy zajrzeć do tekstu poety, widać wyraźnie, że określa on na samym wstępie, czyj dorobek tłumaczy. Są to pisma mistyków: Jakuba Boehme, Anioła Ślązaka i Saint Martina. Aforyzm o narodzinach w betlejemskim żłobie jest autorstwa Anioła Ślązaka, zwanego też Angelusem Silesiusem. Ten śląski poeta jest też autorem niemieckiego pierwowzoru pieśni śpiewanej często w naszych kościołach przed przystąpieniem do komunii świętej:

Jezu, Jezu, do mnie przyjdź,
ach do serca mego wnijdź!
Przyjacielu czystych dusz,
niech się z Tobą złączę już

Ku Tobie się serce rwie,
żyć bez Ciebie, Panie, źle;
pragnę, wzdycham, Jezu mój,
w Tobie słodycz, życia zdrój

Aforyzm tłumaczony przez Adama Mickiewicza, jak również przywołana pieśń kościelna, zostały wydane we Wrocławiu w roku 1657. Pierwszy utwór pochodzi z tomu poezji religijnej zatytułowanego Cherubinowy wędrowiec, czyli epigramatyczne rymy duchowne wprowadzające do kontemplacji Boga, zaś pieśń kościelna pochodzi z utworu Święta uciecha duszy albo duchowne pieśni pasterskie zakochanej w swym Jezusie psyche. Pieśń Anioła Ślązaka jest śpiewana w katolickich świątyniach i we wszystkich śpiewnikach kościelnych istnieje adnotacja, że stanowi ona tłumaczenia, nikt jednak nie podaje autora pierwowzoru – głos cichego Ślązaka rozlega się jednak w całej Polsce i poza nią. Angelus Silesius, czyli Johannes Scheffler (1624-1677) inspirował nie tylko A. Mickiewicza, ale również G. Hegla, R.M. Rilkego, M. Heidegerra, czy L. Kołakowskiego. Anioł Ślązak szukał Boga w sobie zgodnie z ewangelicznym wyjaśnieniem Chrystusa:

Pożyteczne jest dla was moje odejście. Bo jeżeli nie odejdę, Pocieszyciel nie przyjdzie do was. A jeżeli odejdę poślę Go do was.

Droga do odkrycia Boga wewnątrz siebie była w wypadku Angelusa Silesiusa długa. Urodził sie we Wrocławiu w rodzinie protestanckiej – dokładnie w dzień Narodzenia Pańskiego. Studiował medycynę i z czasem zostal lekarzem nadwornym księcia oleśnickiego. Jego niespokojny duch kazał mu jednak czytać chrześcijańskie pisma mistyczne, skutkiem czego przeszedł na katolicyzm w roku 1653 i wybrał sobie imie Johannes Angelus, by móc, podobnie jak aniołowie, mieć bliski i bezpośredni kontakt z Bogiem. Skutkiem jego konwersji były również pisma polemiczne w których przekonuje o wyższości religii katolickiej nad protestancką, ponieważ ta pierwsza w ramach doktryny oferuje wolność szukania drogi do bezpośredniego spotkania z Bogiem, druga zaś – rozprasza ze względu na skupienie na pracy i rygoryzm moralny. Poeta zmarł w 1677 roku i pochowano go w kościele św. Macieja we Wrocławiu – niedaleko świątyni stoi jego pomnik.

Anioł Ślązak jest związany z okolicami Rybnika – z Dębieńskiem i z Raszycami w gminie Lyski. Poeta był synem Marii Henneman i Stanisława Schefflera, który z kolei był synem Stanisława Schefflera i Anny Welczek z Dębieńska. Babcia poety była szlachcianką i to dzięki niej miał on prawo do tytułu szlacheckiego i herbu Rassycz (Dwie Wieże). Anna Scheffler z domu Welczek była z kolei córką Mikołaja Welczka, jego ród zaś jest gałęzią rodu Raszczyców herbu Dwie Wieże. Raszczycowie byli rycerzami książąt raciborskich. Według legendy pojawili się w okolicach Raciborza w czasach Bolesława Krzywoustego i osiedli w Raszczycach, w których do dzisiaj znajdują się pozostałości ich zamku. Historia potwierdza, że w 1246 roku podkomorzym księcia raciborskiego Mieszka II Otyłego z rodu Piastów był niejaki Raszczyca. Jego potomkowie pełnili funkcje na dworze książąt raciborskich – Piotr Raszczyc w latach 1340-1343 był sędzią raciborskim, Stefan Raszczyc, pan na Raszczycach i Boryni w latach 1340-1379 był członkiem rady księcia Jana I raciborskiego (1332-1382) z rodu Przemyślidów, zaś niejaki Jakub Raszczyc w roku 1399 był burgrabią raciborskim. W latach 1416-1422 Stefan (albo Szczepan) Raszczyc był starostą księstwa raciborskiego i w 1419 roku kupił Gaszowice, które stały się siedzibą rodu. Któryś z przedstawicieli Raszczyców założył Żytną przed rokiem 1415. Maciej I Raszczyc był w 1457 roku burgrabią raciborskim i w latach 1461 -1472 i panem na Żytnej oraz Brzeźnicy. Miał on syna Macieja II, który osiadł w Osinach pod Żorami i założył linię Osińskich. Jego stryj Piotr założył linię opawską rodu, która przetrwała do początku XVI wieku. Maciej II został w latach 1478-1509 starostą żorskim, w roku 1491 starostą cieszyńskim i właścicielem Baranowic koło Żor. Syn Macieja II, Jan został również starostą żorskim a jedna z przedstawicielek rodu, Katarzyna Osińska, daleka krewna Anioła Ślązaka, w XVII wieku była przeoryszą raciborskich dominikanek. Słowem, Anioł Ślązak poprzez babcię z Dębieńska był nasz jak mało kto.

Życzenia bożonarodzeniowe wrocławskiego poety mają blisko czterysta lat i nadal pozostają aktualne. Bóg się może urodzić we wnętrzu człowieka, z dala od zgiełku pozornie ważnych spraw pozornie wielkiego świata. Narodziny te potrzebują wyjścia poza to, co bezrefleksyjnie i powszechnie uznaje za ważne i cenne. Najważniejsze i najcenniejsze jest Betlejem – zapadła dziura wielkiego świata i codzienności, gdzie może narodzić się Pan Wszechrzeczy i pozostać na zawsze.