Historia nazw Rybnika, Wodzisławia, Żor i okolic

Czerwionka od jakiejś czerwonej wody? Leszczyny czy Lyski? Czy Ochojec ochojał??? Chodźcie z nami odkrywać kolejne karty tajemniczej historii naszej ziemi!

Nazwy miejsc w których żyjemy są naszym dziedzictwem, dzięki któremu wiemy kim jesteśmy. Prawda ta niestety jest też znana wszystkim tym, którzy ulegają pokusie zapanowania nad innymi. To nie przypadek, że w komunistycznej Polsce chciano zamienić nazwę Częstochowy na Stalinogród, po to by odciągnąć ludzi od religii. Niewiele brakowało, by do tej zmiany doszło, ale kilku trzeźwych decydentów zdało sobie sprawę z komizmu przyszłych modlitw skierowanych do Matki Boskiej Stalinogrodzkiej, skutkiem czego komunistyczny gwałt na tożsamości miejsca stał się doświadczeniem Katowic.

Niektóre nazwy miejscowości są czytelne po dziś dzień. Nazwa Rybnika ukrywa rybę i prawie każdy wie, że rybnik jest czeską nazwą oznaczającą staw. O tym, że nasz region w średniowieczu był bogaty w te stworzenia, świadczą również nazwy miejscowości Pstrążna i Sumina. Oczywiste są także źródłaniektórych nazw miejscowych pochodzących od imion, bądź nazwisk właścicieli lub zarządców: Jankowice, Boguszowice. Adamowice, Zebrzydowice (to miejscowość należąca w średniowieczu najprawdopodobniej do szlachciców z rodu Zebrzydowskich), Gzel (od nazwiska gospodarza). Dosyć wyraźne są też nazwy określające naturalny charakter terenu: Leszczyny, Lyski oznaczają miejsce pełne leszczyn, Orzesze – orzechów, Czernica – czarnej wody lub czernic, czyli jeżyn, Czerwionka – czerwonej wody, czyli nasyconej rudami, Brzeziny – brzóz, Dębieńsko – dębów, Świerklany – świerków, Borynia – borów, Jedłownik – jodeł, Grabownia – grabów, Kamień – kamieni, Piaski – piaszczystej ziemi, Jastrzębie i Orłowiec – ptaków, Mszana – mchu, Połomia – połoniny albo połamanego lasu, Rój – miejsce podobne do raju.

Duża część nazw miejscowych w naszym regionie jest związana z pracą która była w średniowieczu wykonywana na danym terenie. Stodoły – miejsce gromadzenia słomy i siana, Wielopole – duże pole uprawne, Smolna – miejsce wytwarzania smoły, Popielów – miejsce spalania odpadów po produkcji smoły, Piece – obszar wypalanego gipsu i wapna, które gaszono w Gaszowicach (stąd też najprawdopodobniej nazwiska Gaszka – ten który gasi i Korbel, ten który kręci korbą w kopalni ), Kuźnia Raciborska i Ligocka Kuźnia – to miejsca gdzie funkcjonowały kiedyś małe huty, w Kobyli hodowano klacze, w Żytnej uprawiano żyto, w Łańcach – inne zboża, nazwa Radlina pochodzi od radła, czyli pługa.

Część nazw jest wynikiem decyzji twórcy miejscowości, albo skutkiem wydarzeń historycznych, bądź żartu. Krzyżanowice, Krzyżkowice i Krzyżowice odsyłają do krzyża, co wskazuje na religijne pobudki twórców miejscowości, Maroko – nazwa pochodzi od francuskich żołnierzy z Maroka, którzy stanowili siły rozjemcze podczas powstań śląskich, Meksyk – od żartu określającego dużą odległość od centrum Rybnika, boguszowicki Pekin żartobliwie określa dużą ilość ludzi na nowym osiedlu, pobliski zaś Manhattan w równie żartobliwy sposób określa wysokość budynków. Nie wiadomo, co myśleć o rybnickim Paryżu.

Część nazw miejscowych brzmi tajemniczo ze względu na zmiany historyczne w języku, co jednak nie jest przeszkodą w określeniu ich sensu, kiedy sięgnąć do słowników dawnej polszczyzny, łaciny, czy niemieckiego. Nazwa Wodzisławia jest przekształconym imieniem księcia Władysława opolskiego. Rydułtowy to villa Rudolphi, czyli wieś Rudolfa, Biertułtowy – wieś Bertholda, Gotartowice – Gotharda. Radoszowy – być może Radosta, rydułtowski Mańczyk – gospodarstwo Manfreda (Manuś, Mańczyk to lokalne zdrobnienia tego imienia). Szczerbice zawdzięczają swą nazwę szczerbie, czyli wolnej przestrzeni pomiędzy lasami. W wypadku Golejowa i Gołkowic – nazwa pochodzi od goli, czyli gołego, pozbawionego lasów, pola (stąd też nazwa plemienia Gołęszyców). Ligota nazwę bierze od lgoty, czyli ulgi od opłat, Kłokocin – od kłokocza, czyli orzecha wodnego, Orzepowice – najprawdopodobniej od rzepa, czyli łopianu, Ochojec – nie od ochoionego (czyli otoczonego choinkami), ale od ochodźca, czyli miejsca które należy obejść (podobny sens tkwi w nazwie miejscowości Zawada) Niewiadom – od nowych domów, Zamysłów – od określenia za mestem, czyli za miastem, Pogrzebień – od grzebania albo od grzbienia, czyli grzbietu Płaskowyżu Rybnickiego, Kornowac – być może od łacińskiego cornus, czyli róg, co wskazywałoby na miejsce hodowli rogacizny, podobnie jak w wypadku Rogoźnej i Rogowa, Chwałowice i Chwałęcice – najprawdopodobniej od niemieckiego quelle, czyli źródła, zdroju.

Sens części nazw miejscowości jest tak zatarty, że być może nigdy nie uda się do niego dotrzeć. Pszów wbrew prostemu skojarzeniu, czerpie swą nazwę najprawdopodobniej od słowiańskiego plemienia Pszowian, Być może to właśnie jego przedstawiciele powiedzieli Geografowi Bawarskiemu, że na zachód od nich mieszka plemię Głupich Głów. Jak wiadomo, opis był na tyle przekonujący, że żyje do dzisiaj w nazwie Głubczyc. Paruszowiec? Mało prawdopodobne, by była to miejscowość należąca do jakiegoś mitycznego Parusza. Nazwa wskazuje raczej na parów, dolinę, (praindoeuropejskie parush oznaczaa wilgoć). Co myśleć o nazwie Raciborza? Pochodzi od racic i boru, czy też może, jak twierdzi prof. Jan Miodek, od ratiti i boriti – starosłowiańskich słów oznaczających walkę? Czy ma rację Henryk Postawka, twierdząc, że Dzimierz jest nazwą w której tkwi informacja o tym kędzi mierzysz, czyli dokąd idziesz (miejsce krzyżowania się szlaków handlowych). Czy nazwa Lubomi oznacza radosną przestrzeń, gdzie zbierali się Słowianie w noc Kupały, by oddawać się lubości, skutkiem której wianki spływały rzeką? Czy Niedobczyce były własnością Niedobka, czy też może oznaczają niedobrą glebę, albo inne zło na które wskazuje mroczna partykuła nie? Czy na Wilchwach były wilki, czy może Wilhelm, albo wije, czyli odmiana stawonogów? Żory wzięły swą nazwę od żaru, ale czy był to żar pogorzelisk, czy wypalanych lasów?Czy nazwa Gliwic jest od chlewa, czy od gliwieć, czyli gnić? No i w końcu, co krzesano na Okrzeszyńcu, po co i dlaczego tego jeszcze nie wiemy?