Nie nerwuj Hanysa, czyli nasz krzywonogi książę Mieszko

Pierwszy historyczny zapis potwierdzający istnienie Rybnika pojawił się w dokumencie z 25 maja 1223 roku i został uzupełniony dwa dni później

Dokument dotyczy zakonnic ze zgromadzenia norbertanek a wystawił go biskup wrocławski Wawrzyniec (zm. 1232), który potwierdził w nim uposażenia dla zakonnic nadane o wiele wcześniej przez księcia Mieszka Laskonogiego (1131-1211) z rodu Piastów i jego żonę. Wiosną 1223 roku dwie stolice górnośląskie – w Opolu i Raciborzu, były we władaniu syna darczyńców norbertanek, księcia Kazimierza opolskiego (1178-1230).

Książę Mieszko Laskonogi jest twórcą Górnego Śląska. Nasz region, zgodnie ze swoją naturą, przyszedł na świat wskutek wielkiego tąpnięcia. Mieszko Laskonogi, mimo że był ze strony matki wnukiem patrona Austrii, świętego Leopolda III (1073-1136) z dynastii Babenbergów, świętej cierpliwości na pewno nie miał. Cechowało go głębokie i ugruntowane poczucie, że jego mniej utalentowany brat, Bolesław Wysoki (1127-1201) nie dzielił się z nim wystarczająco władzą w dzielnicy śląskiej i postanowił zgodnie z dobrymi obyczajami rozstrzygnąć spór na ubitej ziemi. Książę Mieszko uczciwie wygrał zbrojne starcie w roku 1172, lecz jego brat, nie respektując honorowego rozstrzygnięcia, uciekł do Niemiec po to, by zawracać cesarzowi głowę swoim płaczem i ubolewaniem nad nieszczęsnym losem oraz niesprawiedliwością. Książę Bolesław dodatkowo był rozgoryczony faktem, że jego syn Jarosława (1143-1160) w trakcie konfliktu stanął po stronie Laskonogiego. Sytuacja księcia Bolesława mogła powodować frustrację, ale czy nie budzi niesmaku to, że ktoś wskutek nieudolności na polu bitwy i błędów wychowawczych od razu robi larum na całą Europę? Cesarz musiał być zmęczony rozlegającymi się w jego komnatach jękami księcia Bolesława. Poza tym był on człowiekiem dojrzałym, obytym w świecie, nie żadnym chłystkiem pozbawionym zdrowego rozsądku i wiedział, że od zawsze światem rządzi siła. Co jednak zrobić z pojękującym opłaczkiem Bolesławem? Cesarz po namyśle zdecydował się na rozwiązanie salomonowe. Postanowił, że z dzielnicy śląskiej zostaną wydzielone księstwa opolskie – dla Jarosława i raciborskie – dla Laskonogiego, książę Bolesław zaś może lamentować we Wrocławiu. Z czasem księstwa opolskie i raciborskie stały się domeną Mieszka Laskonogiego i to one tworzą obszar określany jako Górny Śląsk.

Książę Mieszko Laskonogi rozsiadł się więc wygodnie w swoich włościach raciborskich, ale trwało to krótko, ponieważ po zwycięstwie brakowało mu doświadczenia silnych emocji i nowych, o wiele większych, ambitnych wyzwań, dlatego postanowił się ożenić. Jego wybór padł na Ludmiłę (zm. 1210), która najprawdopodobniej pochodziła z rodu Przemyślidów. Księżna musiała być mądrą kobietą, która wiedziała, że kultura jest równie potężną siłą jak oręż, a w ugruntowaniu miru domowego może pomóc chrześcijańska duchowość tonująca nieco działania ludzi o nieposkromionych ambicjach. To z jej inicjatywy sprowadzono zakon norbertanek do Rybnika, w którym powstał klasztor wraz z książęcymi nadaniami. Niewiele wiadomo o jakości małżeństwa książęcej pary. Jedno jest jednak pewne – nie unikali się, ponieważ na świecie pojawiło się co najmniej czworo ich potomków, z których jeden był wyjątkowy – Kazimierz opolski (1178-1230). Rodzice dobrze go wychowali i kontynuował dzieło budowy Górnego Śląska, podobnie jak jego potomkowie przez następne stulecie.

Księcia Mieszka Laskonogiego, mimo domowego ciepła oraz praktyk chrześcijańskich, do końca dni gnało do ambitnych celów. Zgodnie z prawem dziada, Bolesława Krzywoustego mógł być władcą zwierzchnim Polski, co samo w sobie miało niewielkie znaczenie bez sojuszy i siły zbrojnej. Mieszko Laskonogi w walce o zwierzchność nad Polską zjednoczył się Mieszkiem Starym (1122-1202) przeciw stronnikom Leszka Białego (1184-1227 ), skutkiem czego doszło do bitwy pod Mozgawą w 1195 roku. Pierwsza jej część rozpoczęła się bez Górnoślązaków, więc rezultat był nędzny. Dopiero po przyjeździe księcia Mieszka Laskonogiego i Jego bratanka Jarosława, Małopolanie, niepomni na zasadę nie nerwuj Hanysa, zostali zmuszeni do wycofania się. Bitwa niewiele jednak rozstrzygnęła, bo wojska Mieszka Starego wcześniej zbiegły. Brak rozstrzygnięcia w polu nie uśpił ambicji raciborskiego księcia. Kiedy zmarł jego bratanek Jarosław, pozostała po nim scheda i z jej powodu książę wszedł w kolejny konflikt z Henrykiem Brodatym (1165-1238) – wygrał i od roku 1201 księstwo raciborskie i opolskie należały do niego, tworząc, jak już wspomniano, historyczny Górny Śląsk.

U kresu życia z poparciem niegdysiejszego przeciwnika, Henryka Brodatego oraz przy udziale papieża Innocentego III w roku 1210 książę Laskonogi zasiadł na tronie krakowskim, będąc formalnie władcą zwierzchnim Polski. Książę nie cieszył się sukcesem nazbyt długo, ponieważ zmarł w roku 1211 i spoczywa najprawdopodobniej na Wawelu w Krypcie św. Leonarda. Jego dorobek polityczny jest źródłem istnienia Górnego Śląska, a geny jego wielkości rozeszły się po Polsce i Europie Środkowej za sprawą córki Kazimierza opolskiego, Eufrozyny (1228-1292), która odziedziczyła po dziadku temperament i ambicje. Jest ona matką Władysława Łokietka (1260-1333) oraz babcią Kazimierza Wielkiego (1310-1370), prababcią Ludwika I Wielkiego (1326-1382) – króla Węgier i Polski, który z kolei był ojcem królowej Jadwigi Andegaweńskiej (1373-1399), żony Władysława Jagiełły (1362-1434).